Het elektrische stroomlijnmaterieel

materieel '36 - 2


Last edited May 8, 2004 door Gerard van de Weerd


Tweerijtuigstellen mat'36



Ck
bakcode:
304.001 t/m 304.053
baklengte: 21740 mm
BCk
bakcode:
305.001 t/m 305.053
baklengte: 21741 mm
Laat de trein rijden !

serie El2    211 - 263
ontwerpsnelheid 120 km/h dienstsnelheid 110 km/h
lengte: 44,7 m gewicht: 79 ton
vermogen 4 x 165½ = 662 kW 8,4 kW/ton
zitplaatsen 2e klas: 24 zitplaatsen 3e klas: 96

Ten behoeve van het nieuwe elektrische middennet (Den Haag /Rotterdam/Amsterdam naar Arnhem/Eindhoven) deed een nieuw treinsteltype haar intrede. In twee uitvoeringen kwamen de stellen op de baan, als tweerijtuigstel (El2) en als drierijtuigstel (ElD3).
De tweerijtuigstellen werden vanaf 1937 onder de nummers 211 - 263 in dienst gesteld. Als typenaam kregen zij materieel '36 mee. Getooid in een olijfgroene kleur met aluminiumkleurig dak en schortplaten kwam het fraai over. De zijwanden van de bakken waren aan de bovenzijde afgezet met een dunne rode bies, aan de onderzijde was deze bies iets breder. Op de neuzen ging dit over in rode banden.
De koppen waren voorzien van dezelfde kleine cabineraampjes als hun voorgangers. Ook werd weer teruggegrepen op het gemeenschappelijk gebruikte Jacobs tussendraaistel. De passagiersdeuren waren echter niet meer als klapdeuren, maar als schuifdeuren uitgevoerd. De vrije doorloopruimte bij de smalle deuren bedroeg daarbij 60 hele centimeters, zodat per keer maar één persoon in of uit kon stappen. Bij alle passagiersdeuren konden teksten oplichten met "IN" of "UIT" om te zorgen dat de passagiers sneller konden in of uit de trein konden komen zonder te moeten dringen.
Mechanisch en elektrisch waren deze treinen koppelbaar met hun voorgangers materieel '35.
Met de introductie van mat.'36 werden ook de metalen koersborden aan de buitenkant ingevoerd, die tientallen jaren informatie omtrent de bestemming weergaven. Dit waren witte borden met zwarte opschriften. Omstreeks de zestiger jaren werden deze borden blauw en voorzien van gele opschriften. En nog later ontwierp men ingebouwde koersrollen, maar ja, die ontwikkeling kende men nog niet anno 1936!
Zoals mat.'35 bestemd was voor de Hoekse Lijn, was mat.'36 bestemd voor het Middennet.


Rijtuigindeling:

Ck

De beide 3e klasse afdelingen van dit treinstel waren bekleed met donkergroen bedrukt linnendoek en bood plaats aan 64 reizigers. Bij revisies in de jaren '50 werd dit vervangen door effen grijsgroen skai bekleding. In de kleine bagageafdeling, geschikt voor een laadvermogen van 1 ton, bevonden zich ook de beide vijzels, die nodig konden zijn bij ontsporingen van het treinstel.

BCk

Het interieur van de 2e klasse bestond uit twee aparte compartimenten (roken en niet-roken) geschikt voor 24 reizigers, waarbij de banken voorzien waren van donkergrijze trijp met een soort tijgerstreepdessin. Na 1950 werd dit lichtgroen pluche in ruitjesmotief. Hier waren ook de beide toiletten gesitueerd. Verder nog een 3e klasse afdeling met 32 zitplaatsen.

De afdelingen werden verlicht door 60W gloeilampen die vooral 's winters een warme gloed voortbrachten.
Vanaf 1938 werd de volledige dienst op het middennet elektrisch gereden. De tweewagenstellen liepen in hoofdzaak mee als versterkingsrijtuigen bij de mat.'36 ElD3 601 - 637 serie.





Drierijtuigstellen mat'36


ElD3 401 - 429

In 1942 werden negenentwintig stuks van deze tweewagenstellen verlengd met een tussenrijtuig. Dit werd een CDo-bak (een opgelegde bak derde klasse (C) met bagageafdeling (D) ). Deze verlengde drierijtuigtrein bewoog zich voort op drie draaistellen. De bagageafdeling was aan elke kant voorzien van een rolluik. Op het dak van het tussenrijtuig waren twee waterreservoirs, één voor het keukenblokje en één voor het toilet. De zo gevormde drietjes kregen de nummering 401-429 toegewezen. Vanwege het lage motorvermogen van 6,3 kW/ton trokken deze driewagenstellen altijd traag op. De volgorde van de bakcodenummers loopt gelijk op met de binnenkomst van het verbouwde treinstel en dus niet meer synchroon met de indienststelling van de oorspronkelijke bakken.
Door de tweede wereldoorlog zijn diverse treinstellen vernield. Van de 29 treinstellen werden er 21 naar Duitsland afgevoerd. Alleen de 402, 405, 411, 412, 413, 416 , 412 en 429 zijn in Nederland gebleven. De 405, 412 en de 421 waren dusdanig beschadigd, dat opknappen niet zinvol meer was. Sommige treinstellen zijn nooit meer terug gevonden of werden vanuit het Oostblok niet teruggestuurd. Om toch weer een gesloten nummerserie te krijgen werden de hoogste aanwezige nummers vernummerd in de laagste afwezige nummers. Aldus ontstond de naoorlogse serie 401-419. Tussen 1960 en 1968 werd deze serie langzamerhand buiten dienst gesteld.
In 1966 werden de laatste vier exemplaren (405, 413, 416 en 418) vernummerd tot 437 - 440 vanwege de komst van de nieuwe serie Plan V (mat '64). Van deze gehele serie is gelukkig nog een exemplaar aanwezig, namelijk de 440, zij het weer als oorspronkelijk tweerijtuigstel!

Ck
bakcode:
304.001 t/m 304.053
baklengte: 21740 mm
CDo
bakcode:
309.001 t/m 309.029
baklengte: 17720 mm
BCk
bakcode:
305.001 t/m 305.053
baklengte: 21741 mm
Trein rijden.

serie ElD3    401 - 429
ontwerpsnelheid 120 km/h dienstsnelheid 110 km/h
lengte: 62,94 m gewicht: 106 ton
vermogen 4 x 165½ = 662 kW 6,3 kW/ton
zitplaatsen 2e klas: 24 zitplaatsen 3e klas: 128



El3 441 - 453

Een deel van de oorspronkelijke tweewagenstellen was inmiddels voorzien van een tussenbak. Er bleven nog 24 tweewagenstellen over. Door capaciteitsproblemen ontstond omstreeks 1942 het idee om ook deze stellen alsnog van een extra tussenbak te voorzien ten behoeve van de dienst op de 'Hofpleinlijn'. Door de oorlog kon men niet gelijk deze plannen uitvoeren. Pas bij de wederopbouw in 1949 werd deze wens uitgevoerd en kwam de 441 als eerste van dertien stuks in dienst. De treinen kregen er een nieuwe derde klassenbak Co (van opgelegd) bij. Een en ander gebeurde verder op dezelfde manier als bij de CDo. Bij de Centrale Werkplaats in Haarlem werden de tussenbakken bijgeplaatst. Deze middenbak bevatte uitsluitend twee grote 3e klasse compartimenten, vandaar de benaming El3. De kleine bagageruimte van het koprijtuig had geen invloed op de typeaanduiding.
De voortschrijdende ontwikkelingen van ruim 10 jaar tijds zijn duidelijk merkbaar ten opzichte van de 1936-uitvoering, er bevinden zich meer ventilatoren op het dak en het waterreservoir is ingebouwd.

Ck
bakcode:
304.001 t/m 304.053
baklengte: 21740 mm
Co
bakcode:
318.001 t/m 318.013
baklengte: 18100 mm
BCk
bakcode:
305.001 t/m 305.053
baklengte: 21741 mm
Trein rijden.

serie El3    441 - 453
ontwerpsnelheid 120 km/h dienstsnelheid 110 km/h
lengte: 62,8 m gewicht: 106 ton
vermogen 4 x 165½ = 662 kW 6,3 kW/ton
zitplaatsen 2e klas: 24 zitplaatsen 3e klas: 152



El2 211 - 215

Na de oorlog bleven op papier nog elf stellen over. Maar een deel was dusdanig gehavend dat herstel niet meer lonend was. Vier stellen, de 214, 218, 220 en 224 werden uiteindelijk als tweerijtuigstel rijvaardig gemaakt. De hoge nummers werden ook hier teruggenummerd naar 211 - 214. In december 1951 kwam stel 234 terug uit Polen. Deze was de moeite van het opknappen waard en deed naderhand dienst onder nummer 215. Tussen 1959 en 1965 werden deze tweewagentreinen uit de elektrische dienst gehaald en aangewezen voor sloop.



Stibans

        met de vroegere ElD3 440, daarvoor ElD3 418, daarvoor de El2 252

Ontstaan als El2 met treinnummer 252 verkreeg dit stel in 1942 een tussenbak met bagageruimte. Het werd daarbij vernummerd tot 418. In de oorlog werd het stel weggevoerd naar het buitenland en keerde in 1948 beschadigd terug. Pas in 1951 was het treinstel hersteld en kon weer ingezet worden. De thuisbasis was Leidschendam en van daaruit werd het ingezet in heel Nederland. Vanwege de invoering van mat'64 (serie 401-438) dreigde een nummerbotsing te ontstaan, waardoor de 418 vernummerd werd tot 440. Tot aan de zomerdienst van 1968 werd het treinstel regulier ingezet, daarna werd het nog gebruikt voor speciale diensten. In oktober 1968 werden de laatste nog aanwezige stellen (437, 438 en 439) aangewezen voor sloop, de 440 werd ontdaan van zijn tussenbak en was als tweewagenstel bestemd voor proefnemingen voor pulssturingstesten. Via Maastricht belandde het stel uiteindelijk in Amsterdam Watergraafsmeer.
Dankzij een tweetal spoorliefhebbers, de heren Van der Vlist en Eijssens kwam het in 1972 terecht in Haarlem. Van spoorwegzijde bestond er nagenoeg geen belangsteling om deze trein te bewaren. Het spoorwegmuseum was immers al in het bezit van een diesel-drie met dezelfde kopvorm. Uiteindelijk kwam het in 1977 terecht op het emplacement in Amersfoort, waar het blootgesteld werd aan vernielingen. Dit treinstel was de aanleiding om in 1979 STIBANS (Stichting tot Behoud van af te voeren Nederlands Spoorwegmateriaal) op te richten. Dankzij bemoeienis van STIBANS kon treinstel 252 vanaf 1980 op het terrein van de Hoogovens opgesteld worden. Na diverse omzwervingen bevindt het stel zich sinds 2002 in de voormalige locloods in Blerick, waar het tenminste beschermd is tegen weersinvloeden en het stel eindelijk opgeknapt kan worden in de uitvoering, zoals het had tijdens de indienststelling van 1937.

 
 
ElD2 252 van Stibans       Blerick, mei 2003
(foto Gerard van de Weerd)


Vernummeringen

Treinstelnummers

Bakcodenummering

nummer
in 1937
in dienst nummer
in 1942
nummer in
1950 (1966)
type met
tussenbak
Ck Co / CDo BCk afvoer bijzonderheden
211 1937 211 447 El3 Co 304.001 318.007 305.001 31-07-62
212 1937 212 vermist X
304.002 -- 305.002 10-08-49
213 1937 213 441 El3 Co 304.003 318.001 305.003 28-06-66
214 1937 214 214 El2 -- 304.004 -- 305.004 29-04-65
215 1937 215 vermist X
304.005 -- 305.005 4-03-48
216 1937 216 449 El3 Co 304.006 318.009 305.006 6-12-64
217 1937 217 446 El3 Co 304.007 318.006 305.007 13-03-62
218 1937 218 213 El2 -- 304.008 -- 305.008 30-04-63
219 1937 219 453 El3 Co 304.009 318.013 305.009 3-06-65
220 1937 220 212 El2 -- 304.010 -- 305.010 31-03-65 Botsing met DE-loc, Beverwijk, 18-02-1965
221 1937 221 448 El3 Co 304.011 318.008 305.011 28-02-67
222 1937 222 450 El3 Co 304.012 318.010 305.012 28-12-62
223 1937 223 445 El3 Co 304.013 318.005 305.013 11-10-67
224 1937 224 211 El2 -- 304.014 -- 305.014 23-09-59
225 1937 225 452 El3 Co 304.015 318.012 305.015 10-1962
226 1937 226 451 El3 Co 304.016 318.011 305.016 8-02-62
227 1937 227 vermist X
304.017 -- 305.017 24-08-48
228 1937 228 442 El3 Co 304.018 318.002 305.018 24-12-63
229 1937 229 443 El3 Co 304.019 318.003 305.019 28-09-62
230 1937 230 vermist X
304.020 -- 305.020 24-08-48
231 1937 231 444 El3 Co 304.021 318.004 305.021 28-03-62
232 1937 232 vermist X
304.022 -- 305.022 24-08-48
233 1937 233 vermist X
304.023 -- 305.023 10-08-49
234 1937 234 215 El2 -- 304.024 -- 305.024 13-03-62 December 1951 uit Polen - in dienst 06-1952 als 215
235 1937 401 vermist ElD3 CDo 304.025 309.013 305.025 12-1949
236 1937 402 402 ElD3 CDo 304.026 309.009 305.026 31-12-65 Buiten dienst voorjaar 1966
237 1937 403 403 ElD3 CDo 304.027 309.025 305.027 28-12-62
238 1937 404 vermist ElD3 CDo 304.028 309.002 305.028 12-1949
239 1937 405 vermist ElD3 CDo 304.029 309.021 305.029 31-07-47
240 1937 406 406 ElD3 CDo 304.030 309.003 305.030 13-03-62
241 1937 407 407 ElD3 CDo 304.031 309.005 305.031 6-07-60
242 1938 408 408 ElD3 CDo 304.032 309.017 305.032 27-12-60
243 1938 409 409 ElD3 CDo 304.033 309.006 305.033 13-03-62
244 1938 410 vermist ElD3 CDo 304.034 309.004 305.034 24-08-48
245 1938 411 411 ElD3 CDo 304.035 309.011 305.035 12-1964 1949/50: tijdelijk met Ck 422. Buiten dienst 10-03-1965   
246 1938 412 vermist ElD3 CDo 304.036 309.018 305.036 24-08-48
247 1938 413 413 (438) ElD3 CDo 304.037 309.023 305.037 19-09-68
248 1938 414 414 ElD3 CDo 304.038 309.019 305.038 13-03-62
249 1938 415 415 ElD3 CDo 304.039 309.016 305.039 21-09-65
250 1938 416 416 (439) ElD3 CDo 304.040 309.012 305.040 19-09-68
251 1938 417 417 ElD3 CDo 304.041 309.029 305.041 28-12-62
252 1938 418 418 (440) ElD3 CDo 304.042 309.020 305.042 19-09-68 Stibans
253 1938 419 419 ElD3 CDo 304.043 309.010 305.043 28-12-62
254 1938 420 412 ElD3 CDo 304.044 309.022 305.044 28-12-62
255 1938 421 vermist ElD3 CDo 304.045 309.028 305.045 31-07-47
256 1938 422 410 ElD3 CDo 304.046 309.027 305.046 8-02-62 1949/50: tijdelijk met Ck 411
257 1938 423 405 (437) ElD3 CDo 304.047 309.015 305.047 19-09-68
258 1938 424 404 ElD3 CDo 304.048 309.026 305.048 16-03-64
259 1938 425 vermist ElD3 CDo 304.049 309.024 305.049 24-08-48
260 1938 426 vermist ElD3 CDo 304.050 309.008 305.050 02-50
261 1938 427 vermist ElD3 CDo 304.051 309.007 305.051 24-08-48
262 1938 428 vermist ElD3 CDo 304.052 309.014 305.052 02-1950
263 1938 429 401 ElD3 CDo 304.053 309.001 305.053 11-11-1964


Kleurstelling

Bij aanvang waren de treinen donkergroen uitgevoerd met een aluminium kleurig dak en schortplaten. Langs de zijkanten twee rode biezen, die op de koppen verbreed waren. Vanwege de naderende oorlogsdreigingen werden de daken vanaf 1939 donkergrijs uitgevoerd. Na de tweede wereldoorlog zijn diverse treinen weer opgeknapt, de meesten met een donker dak, maar enkele exemplaren verlieten met een aluminiumkleurig dak de werkplaatsen! Uitgaande van een andere kleurpsychologie werd omstreeks 1950 de donkergroene kleur veranderd in een lichtergroene tint. Om te komen tot een verbetering van de zichtbaarheid werd begin jaren '60 de rode bies vervangen door een gele. De voorkant werd opgesierd met een fraaie vijfvingerige vlerk. De El2-tjes en El3-tjes zijn nooit voorzien geweest van gele biezen en dito snor, maar hebben altijd in groen-rode uitvoering dienst gedaan. Reclamebanen zijn nooit toegepast op deze series. Sommige treinen hebben tot het eind toe in donkergroene livrei rondgereden.
In 1956 werden ten gevolge van de klassenverandering de benaming Bk, BDo, Bo en ABk aangehouden. De klassenborden op de zijkanten werden dienovereenkomstig aangepast.

Klasseborden tot 1947

Klasseborden van 1947 tot juni 1956

Klasseborden van 1956
tot aan de buitendienststelling

De geel gekleurde streep boven de eerste klas compartimenten werd bij sommige treinstellen ingevoerd in 1957.



Kleuruitvoeringen van materieel '36


Lichtgroen met gele bies : 1960 - 1968
(geldt alleen voor ElD3 !)


Lichtgroen met gele proefsnor : 1958 - 1960
(geldt alleen voor enkele ElD3-stellen !)


Lichtgroen met rode bies : 1956 - 1958
(El2, El3, ElD3)


Donkergroen met grijs dak : 1939 - 1956


Donkergroen met zilver dak : 1937 - 1939
(incidenteel nog tot 1949)





Treinsamenstellingen

mat '36   ElD4 serie 601 - 637 mat '36   El3 serie 441 - 453

mat '36 ElD3 serie 401 - 429 mat '36 El2 serie 211 - 214

De  treinsamenstellingen   van het elektrische stroomlijn materieel '35 en materieel '37 vindt u hier.




Op een ijskoude winterse dag bracht de 1652 wat Stibans treinmaterieel van Beverwijk naar Roosendaal. Meteen achter de loc zien we het bagagerijtuig NS D6019 van de HSM, gevolgd door een rijtuig plan N dat als remrijtuig dienst doet, een koppelwagen, het stroomlijnstel 252, weer een koppelwagen en tenslotte een tweede plan N als remrijtuig.
Met een rustig gangetje wordt hier station Lisse gepasseeerd.
Lisse, maart 1986 (© 2005 Gerard van de Weerd)





Hier zijn wat meer details te zien van het Stibans treinstel materieel '36 tijdens de overbrengingsrit. Het rijtuig staat fris in de verf.
Gelukkig voor mij dat het ijs van de Leidsche Vaart bevroren was! Zodoende was het makkelijk om dichterbij te komen en plaatjes te schieten. Wel jammer voor de arme Stibans-begeleiders in de onverwarmde plan N, want zij zaten gedurende deze lange rit met veel oponthoud onderweg stevig te blauwbekken.
Lisse, maart 1986 (© 2005 Gerard van de Weerd)


Maatvoering

Ck

elek. motorrijtuig mat.'36
baklengte 21740 mm
bakcodenummer: 304



BCk

elek. motorrijtuig mat.'36
baklengte 21741 mm
bakcodenummer: 305



CDo

elek. tussenrijtuig mat.'36
baklengte 17720 mm
bakcodenummer: 309



Co

elek. tussenrijtuig mat.'36
baklengte 17580 mm
bakcodenummer: 318



   Rijtuigcodering:
El
elektrisch
A
eerste klasse
B
tweede klasse
C
derde klasse
D
bagage afdeling
k
koprijtuig
o
opgelegd
BCk
koprijtuig met 2e en 3e klasse
Co
derde klasse rijtuig met opgelegd draaistel
(gemeenschappelijk gebruik)



Tabellen per treinsoort

Voor degenen die de vernummeringen per treintype willen weten volgen hier de aangepaste tabellen.

El2 211-215      Periode 1950-1965
Treinstelnummers Bakcodenummering
Oud 1950 Ck     
       Bk
BCk   
     ABk
Afvoer Bijzonderheden
224 211 304.014 305.014 23-09-59
220 212 304.010 305.010 31-03-65 Botsing met DE-loc, Beverwijk, 18-02-1965
218 213 304.008 305.008 30-04-63
214 214 304.004 305.004 29-04-65
234 215 304.024 305.024 13-03-62 1949 vermist, 12-1951 terug uit Polen, 06-1952 in dienst als 215

ElD3 401-419      Periode 1950-1968
Treinstelnummers Bakcodenummering
Oud 1942 1950 1966 Ck  
      Bk
CDo  
    BDo
BCk  
    ABk
Afvoer Bijzonderheden
263 429 401 304.053 309.001 305.053 11-11-64
236 402 402 304.026 309.009 305.026 31-12-65 Buiten dienst voorjaar 1966
237 403 403 304.027 309.025 305.027 28-12-62
258 424 404 304.048 309.026 305.048 16-03-64
257 423 405 437 304.047 309.015 305.047 19-09-68
240 406 406 304.030 309.003 305.030 13-03-62
241 407 407 304.031 309.005 305.031 06-07-60
242 408 408 304.032 309.017 305.032 27-12-60
243 409 409 304.033 309.006 305.033 13-03-62
256 422 410 304.046 309.027 305.046 08-02-62
245 411 411 304.035 309.011 305.035 12-64 Buiten dienst 10-03-1965
254 420 412 304.044 309.022 305.044 28-12-62
247 413 413 438 304.037 309.023 305.037 19-09-68
248 414 414 304.038 309.019 305.038 13-03-62
249 415 415 304.039 309.016 305.039 21-09-65
250 416 416 439 304.040 309.012 305.040 19-09-68
251 417 417 304.041 309.029 305.041 28-12-62
252 418 418 440 304.042 309.020 305.042 19-09-68 BDo gesloopt, kopbakken in 1979 naar Stibans
253 419 419 304.043 309.010 305.043 28-12-62

El3 441-453      Periode 1949-1967
Treinstelnummers Bakcodenummering
Oud 1949 Ck       
       Bk
Co     
     Bo
BCk     
     ABk
Afvoer Bijzonderheden
213 441 304.003 318.001 305.003 28-06-66
228 442 304.018 318.002 305.018 24-12-63
229 443 304.019 318.003 305.019 28-09-62
231 444 304.021 318.004 305.021 28-03-62
223 445 304.013 318.005 305.013 11-10-67
217 446 304.007 318.006 305.007 13-03-62
211 447 304.001 318.007 305.001 31-07-62
221 448 304.011 318.008 305.011 28-02-67
216 449 304.006 318.009 305.006 06-12-64
222 450 304.012 318.010 305.012 28-12-62
226 451 304.016 318.011 305.016 08-02-62
225 452 304.015 318.012 305.015 10-62
219 453 304.009 318.013 305.009 03-06-65






Legenda:
Per 8 mei 2004 tabel-vernummeringen uitgebreid met gegevens van Hans de Vlaming.

mat '35-2  <->  mat '36-2  <->  mat '36-4  <->  mat '40-2  <->  mat '40-5  <->  mat '46-2  <->  mat '46-4  <->  mat '54-2  <->  mat '54-4  <->  mat '56-2  <->  Pec
Copyright 2024 door Gerard van de Weerd