De NS kreeg in 1921 de beschikking over ruim 600 rongenwagens van de HSM, de SS, de NBDS en de NCS. Daar hebben ze vele jaren gebruik van gemaakt.
Pas in de loop van de veertiger jaren waren deze wagens zodanig oud en versleten dat ze vervangen dienden te worden.

Rongenwagens zijn zogenaamde platte wagens, met andere woorden, platte wagons zijn goederenwagons die een grotendeels doorlopende, vlakke vloer hebben en geen of hoogstens een lage bovenbouw die aan de bovenkant open is. Open goederenwagens daarentegen hebben hoge zijwanden en overdekte goederenwagens hebben een vast dak. Platte wagons zijn bedoeld voor het vervoer van goederen die niet gevoelig zijn voor weersinvloeden. Sommige platte wagons kunnen volledig worden afgedekt met dekzeilen of kappen en zijn daarom ook geschikt voor het vervoer van weergevoelige goederen.
Met de rongenwagens kunnen ladingen lang hout of lange metalen delen vervoerd worden, maar ook voertuigen, containers, machines, grote buizen, profielen, draadrollen, staalmatten, halffabrikaten van staalproducten (platen, coils, buizen, staven, platen), rails, dwarsliggers en complete baanjukken. Ook balen geperst stro, hooi of turfmolm, ballast, zand en andere bulkgoederen worden op platte wagens met zijwanden geladen.


Toen de spoorwegmaatschappijen vanaf 1919 gingen samenwerken kwam er een nummersysteem tot stand dat gebruikt werd van 1921 tot 1950.
Dat was de serie 85001 – 90000 voor alle plattewagens (rongenwagens) van 10, 15, 20, 30 en 35 ton.

Met de invoering van het UIC nummersysteem vanaf 1965 werden de nummers:

Platte wagens uit de vorige eeuw

	radstand : 4,80 m lengte : 10,22 m laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : 15 ton 60 km/h 16 org. nummer nummer na 1920 gebouwd door : bouwjaar : SS 6500-6524 SS 6525-6599 NS 85401-85425 NS 85426-85499 Werkspoor Dyle 1900 1906
serie SS 6500-6625 serie NS H 85401 - 85499

De langsliggers van het frame van deze wagens wagens waren opgebouwd met U-profielen van 260 x 90 mm en verder aangevuld met kleine U- en hoekprofielen. Het bovendek bestond uit houten planken en had een dikte van 5,5 cm.
De metalen rongen van 90 cm lengte waren afneembaar. De rongen waren voorzien van een ketting aan de bovenkant om lading te kunnen borgen en aan de onderkant zat ook een ketting om de rongen niet te verliezen.
Wijzigingen :
-   1922 verzwaard trekwerk aanbrengen
-   1930 luchtleiding aanbrengen
-   1933 enkele wagens werden al in het dienstwagenpark opgenomen
Eind jaren dertig was al een deel buiten dienst gesteld.

radstand : 4,80 m lengte : 10,22 m laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : 15 ton 60 km/h ijzeren: 12,       houten: 16 org. nummer nummer na 1920 gebouwd door : bouwjaar : HSM 1231-1250 HSM 1256-1280 HSM 1101-1110 HSM 1111-1120 HSM 1121-1130 HSM 1131-1140 HSM 1141-1150 HSM 1161-1210 NS 86001-86020 NS 86021-86043 NS 86201-86210 NS 86211-86220 NS 86221-86230 NS 86231-86240 NS 86241-86250 NS 86251-86299 Werkspoor Werkspoor vd Zypen Carl Weyer wpc Haarlem Beijnes Werkspoor Werkspoor 1898 1915 1882 1883 1886 1887 1892 1893/1898

serie HSM 1101-1150,1161~1250, 1256-1280 serie NS HLK 86001 - 86043 en 86201-86299

verbouwd met houten rongen:	serie HSM 1101-1150, 1161-1210 serie NS LWK 86201-86299

Ook deze HSM wagens hadden een metalen onderstel, dat was opgebouwd uit U-profielen en hoekprofielen.
De wagenvloer was weer afgedekt met houten planken.
Wijzigingen :
-   1899 draagvermogen vergroot door aanbrengen van een zwaarder veerpakket
-   1916 een deel van de wagens kreeg houten rongen
-   1925 diverse wagens werden voorzien van geperste asbalansen en NS W1 draagpotten
-   1930 aanbrengen Transitmerk T op de wagens
-   1930 voorzien van luchtleidingen
-   1934 aanbrengen verzwaard trekwerk en verstevigen onderstel
-   1943 rongen afgenomen, vanaf nu gebruikt als platte wagen
De oudste wagens werden omstreeks de dertiger jaren al afgevoerd, alleen de jongsten kregen een verzwaard trekwerk.

In 1916 werden de wagens HSM 1101 - 1150 en 1161 - 1210 voorzien van opstaande houten rongen in plaats van metalen. Voor de bevestiging van de houten rongen werd een constructie van hoekprofiel onder de bak gemonteerd.
Bij de NS in 1921 kreeg deze serie de nummers LWK 86201 - 86299, die niet verbouwde met de metalen rongen werden HLK 86001 - 86043.
Eind jaren veertig werden de laatsten van deze wagens afgekeurd.

	serie SS 6601-6625 serie NS HL 86526 - 86550
	radstand : lengte : laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : gebouwd door: bouwjaar:	6,00 m 11,82m 15 ton 80 km/h 18 Werkspoor 1911

Deze wages waren een voortzetting van de SS-wagenserie uit 1906. De wagen was een stuk langer met een metalen onderstel, opgebouwd uit profielen en een bovendek van hout.
De rongen waren steviger, 1 m hoog en bestonden uit een H-profiel van 80 x 50 mm, die aan de bovenkant afgeschuind waren. Ook was daar een ringoog bevestigd voor een ketting.
Om de rongen niet te verliezen, zaten ze aan de onderkant ook met een ketting vast.
-   1922 verzwaard trekwerk
-   1930 luchtleiding aanbrengen
-   1935 een groot deel van de wagens kreeg W1 aspotten
In de jaren vijftig werd deze serie afgevoerd.

	serie NBDS 801-845 serie NS LW 87001 - 87045
	radstand : lengte : laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : NBDS 801-830 NBDS 831-845	6,00 m 11,42 m 15 ton 60 km/h 20 NS 87001 - 87025 NS 87031 - 87045	gebouwd door: Gastell Gastell	in het jaar: 1901 1908

Ook de NBDS had rongenwagens in dienst.
Het waren in wezen Duitse rongenwagens type R-02 met een metalen frame en houten bovenbouw die gebouwd waren volgens de destijds laatste stand van zaken.
De HSM, de SS en de NCS waren ook wel te spreken over de eigenschappen van deze rongenwagens en haastten zich om hun wagenpark ermee te voorzien.
Een deel van deze rongenwagens werd door de NBDS op eigen lijnen gebruikt, maar een groot deel maakte veel kilometers op Pruisische lijnen.
De extra inkomsten hiervan had de NBDS hard nodig om de financiën op orde te houden.
In 1919 nam de SS de NBDS over, waarbij de wagens hun oude nummer behielden. In 1921 kregen zij het nieuwe NS nummer.
-   1930 luchtleiding aanbrengen
-   1938 bovenzijde rongen afgerond en ringoogjes van de rongen afgenomen
Omstreeks de jaren veertig waren deze wagens afgevoerd.

	serie SS 5501-5800 serie NS LW 87101 - 87400
	radstand : lengte : laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : SS 5501 - 5600 SS 5601 - 5750 SS 5751 - 5800	6,00 m 11,82 m 15 ton 80 km/h 20 NS 87101 - 87200 NS 87201 - 87350 NS 87351 - 87400	gebouwd door: Werkspoor Uerdingen Werkspoor	in het jaar: 1913 1916-1917 1922

Naar aanleiding van de NBDS rongenwagens liet de SS ook dit soort rongenwagens bouwen, die iets langer waren en waarbij het onderstel met een spanwerk werd verstevigd tegen doorzakken.
-   1930 luchtleiding aanbrengen
-   1933 Bij de serie 87351 - 87400 is een Kunze Knorr rem G aangebracht
-   1938 bovenzijde rongen afgerond en ringoogjes van de rongen afgenomen.

	serie NCS 70601-70625 serie NS LW 87401 - 87425
	radstand : lengte : laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : gebouwd door : bouwjaar :	6,00 m 11,42 m 15 ton 80 km/h 20 v.d.Zypen & Charlier 1909

De NCS beschikte over 25 houten rongenwagens zonder rem en tien stuks met Westinghouse rem.
Ook bij de NCS werd gebruik gemaakt van de ontwikkelingen in Duitsland en waren deze wagens analoog met het type R-02 rongenwagens.
In 1919 werd de exploitatie van de NCS voortgezet door de Staatsspoorwegen,in 1921 kregen deze wagens de NS-nummering.
-   1930 luchtleiding aanbrengen
-   1932 NCS B-potten vervangen door SSH-potten
-   1935 verzwaard trekwerk aanbrengen
-   1937 ringen aan de bovenzijde van de rongen afnemen

	serie NCS 70701-70710 serie NS LW 87426 - 87435
	radstand : lengte : laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : remsysteem : gebouwd door: bouwjaar:	6,00 m 11,42 m 15 ton 80 km/h 20 Westinghouse v.d.Zypen & Charlier 1914

Tien rongenwagens waren bij deze kleine maatschappij voorzien van een Westinghouse remsysteem en modernere aslagers. Deze wagens waren gelijk aan het Duitse type R10 rongenwagens.
Verder waren zij identiek aan de onberemde NCS rongenwagens.
-   1934 aanbrengen remversteller
-   1937 ringen aan de bovenzijde van de rongen afnemen
In de loop van de jaren vijftig waren deze oud-NCS wagens afgevoerd.

In 1926 was er behoefte aan nog meer rongenwagens. De bouw was in wezen een voortzetting van de exemplaren van de vroegere spoorwegmaatschappijen.
De wagen werd nu ruim 14 m lang en kreeg een Kunze-Knorr remsysteem. De wanden van de wagenbak bestaan in wezen uit twee planken met een hoogte van slechts 40 cm.
Nieuw ten opzichte van de oudere series was het verdelen van de lange zijwanden in vier stukken zodat ze makkelijker af te nemen waren. Op deze manier word de bovenbak opgebouwd uit tien schotten. Als alle zijwand- en kopschotten uitgenomen waren, bleef er slechts een platte wagen over, die goed door het leger te gebruiken was om allerlei zaken te vervoeren (mits het maximum laadgewicht maar niet overschreden werd).
Het onderling verband tussen de schotten (vier aan elke zijde en twee voor de bufferbalken) worden op de wagenhoeken verkregen door aan de kopschotten bevestigde L-hoekstijlen, die het einde van de schotten omklemmen en door aan de zijschotten bevestigde haken die weer de bovenkant van de kopschotten vasthouden. De zijschotten worden onderling bijeengehouden door paren vlakke platen, die de beide uiteinden op hun plaats houden.
Al deze schotten zijn elk voorzien van twee of drie korte'paspennen' van T-profielen, die in beugels van het onderstel passen.
De rongen vallen in rongenhouders. Deze houders aan de zijkant staan iets verder naar buiten dan de wagenbodem breed is, waardoor de zijschotten naar boven toe een klein beetje schuin naar binnen lopen.
Elk van de 2,5 m lange houten rongen wordt geplaatst in drie boven elkaar aangebrachte beugels, waardoor ze eenvoudig zijn uit te nemen.

	serie NS LWGK 87501 - 87600
	radstand : lengte : laadvermogen : max. snelheid aantal rongen : remsysteem : fabrikant : bouwjaar :	8,00 m 14,32 m 17,5 ton 80 km/h 24 Kunze Knorr Beijnes, Haarlem 1926-1930

Tussen 1938 en 1949 werd het park verrijkt met nog eens 500 rongenwagens in verschillende varianten, een deel onberemd en een deel voorzien van Kunze-Knorr- of Hildebrand-Knorr rem.
Dit waren destijds de langste twee-assige goederenwagens die de NS in dienst had. Bij al deze wagens waren de zijwanden opgebouwd uit vier afneembare wanddelen. Ook de beide kopwanden konden worden uitgenomen. De laatste 100 rongenwagens, die er in 1948 bijkwamen waren voorzien van een Westinghouse remsysteem. Deze 100 wagens kregen bij de bouw geen glijlagers, maar rollager-aspotten en omdat ze daardoor makkelijk wegrolden ook een valremsysteem. Een lange hefboom werd met de hand van de oplegnok getild en zorgde door zijn gewicht via een hefboomstelsel voor voldoende remkracht. Op deze wijze kon de valrem als handrem (parkeerrem) gebruikt worden. Door de hefboom weer terug te leggen of door eenmaal een volle pneumatische remming te geven werd ervoor gezorgd dat de hefboom weer in de beginstand kwam en het remsysteem werd vrijgegeven.
Maar vanaf 1952 werden bij alle NS-wagens de valremmen verwijderd.

	series 87601 - 88000 en 84001 - 84100
	radstand :   lengte :   laadvermogen :   max. snelheid   aantal rongen :	9,00 m 15,22 m 17,5 ton 80 km/h 24
NS nummer fabrikant bouwjaar aantal remsysteem opmerking NS LWR 87601 - 87650 Beynes, Haarlem 1938 50 geen rem NS LWRK 87651 - 87700 Beynes, Haarlem 1938 50 Kunze-Knorr goederentreinrem NS LWR 87701 - 87850 Beynes, Haarlem 1942-1943 150 geen rem NS LWRK 87851 - 88000 Beynes, Haarlem 1943/1947 150 Hildebrand-Knorr goederentreinrem, mechanische lastafremming NS LWRW 84001 - 84100 Beynes, Haarlem 1948-1949 100 Westinghouse goederentreinrem, mechanische lastafremming 1960: NS S-LWR, 100 km/h

In 1960 werd de beremming van de Westinghousewagens LWRW 84001- 84100 aangepast, zodat ze 100 km/h mochten rijden. De benaming werd nu S-LWR 84001 - 84100. Het laadvermogen steeg vanwege de remaanpassing naar 20 ton.
Sinds 1960 werden enkele onderstellen van de rongenwagens ook gebruikt als platte wagen voor pluimveevervoer. De pluimveehandelaar zorgde zelf voor een passende opbouw.
In 1969 werd de UIC-nummering van kracht. De nieuwe benaming voor deze wagens werd nu Kbs-w.
In 1976 waren er van bovenstaande 500 wagens nog 237 in dienst, de rest had een functie in het dienstwagenpark of was al gesloopt.
Vanaf 1978 gingen de meeste wagens over naar het dienstwagenpark. Daar konden ze nog goed gebruikt worden bij het vervoer van dwarsliggers, seinpalen, bovenleidingportalen en dergelijke.

De rongenwagens met houten bovenbouw hadden vanaf 1980 bij de NS afgedaan.
Alle tegenwoordige twee-assige rongenwagens zijn volledig stalen exemplaren, welke voldoen aan de internationale ORE-normen.

Houten rongen

De houten rongen bij de vroegere maatschappijen vertoonden vergelijkbare afmetingen.
Bij de HSM zijn ze iets langer gehouden, waarschijnlijk vanwege het laag gemonteerde hulpframe.
Op alle houten rongen dienden aan twee zijden het NS-merk en wagennummer aangebracht te zijn, waarbij het nummer op 1,0 m vanaf de bovenkant van de rongen ingebrand en wit overgeschilderd was.
In de loop van de vijftiger jaren is deze eis vervallen en droegen de rongen niet langer het wagennummer.
De wagennummers hoorden trouwens ook op alle afneembare schotten aanwezig te zijn.

Kleuren

De HSM wagens hadden een roodbruine kleur, de goederenwagens van de NBDS, NCS en SS vertoonden een grijze tint.
Volgens de NS voorschriften van 1921 was de wagenbak inwendig en uitwendig grijs, evenals de rongen.
Ook de vloer aan de bovenkant was grijs geschilderd, de onderkant werd blank gehouden.
Onderstel zwart, merken en opschriften wit.
Rood dienden te zijn de kraanhandels van de afsluitkraan van de luchtleiding en die van de tripleklep.
Na 1954 werd het grijs door het bruin vervangen, dus bakken en rongen bruin, echter de binnenkant van de wagen werd lichtgrijs. Het onderstel bleef zwart.

Bewaard

Enkele van deze 'houten' rongenwagens zijn bewaard gebleven en worden nog steeds gebruikt bij de nederlandse museum-maatschappijen en bij het Spoorwegmuseum.
De meeste museumlijnen hebben rongenwagens, maar voor het merendeel zijn dat de volledig stalen exemplaren ORE-wagens (S-LWO, Kbs).

Modeluitvoering

Fleischmann 520901 met open asbalansen en volwielen	Fleischmann 520903 met open asbalansen en spaakwielen
Roco 66358	Roco NCS uitvoering
Piko 58750, gelaste stalen bak met "houten" NS nummers	Piko 54646, gelaste stalen bak met "houten" NS nummers

Er zijn enkele fabrikanten die deze nederlandse rongenwagens voor de modelbouw aanbieden.
Fleischmann, Minitrix en Roco bieden modellen voor schaal N aan.
Tillig doet dat voor schaal TT.
Verder bieden Fleischmann, Roco, Marklin/Trix en Piko deze modellen in schaal HO aan.

De Piko modellen stellen de moderne duitse rongenwagens in gelaste uitvoering voor, kortom ze bieden stalen wagens met houten nummeropdruk. De Piko nr. 58750 met opdruk NS LW 87427 moet een ex-Staatsspoor uitbeelden, maar je ziet duidelijk de vertikaal gelaste schotten van de bovenbak. De Piko 54646 dient een NS S-LWR 84084 uit 1948 voor te stellen met een radstand van 9,00 m. Het aantal rongen per zijwand klopt niet (9 in plaats van 10), de lengte is veel te kort en het spanwerk onder bak is niet juist. Ook de opdruk 'NS' op de rongen is niet conform de vroegere werkelijkheid. Kortom, voor een juiste imitatie heb je niets aan deze Piko bakken.

Roco biedt wel houten rongenwagens. Het zijn de Duitse typen rongenwagens R02 en R10 met gesloten asbalansen, die qua afmetingen goed overeen komen. De radstand bedraagt 6,00 m, lengte over buffers 131 mm. Uitvoeringen met en zonder reminstallatie. Deze wagens werden regelmatig aangeboden met belading van (Wiking) vrachtauto's. Ontbrekende rongen kunnen goed gemaakt worden uit Evergreen strips 0,75 mm x 2,5 mm.

Bij de Fleischmann rongenwagen zijn de rongen niet afneembaar, ze zijn namelijk meegegoten met de bovenbak.
De Fleischann rongenwagen beeldt het Duitse type R02 uit, dus zonder spanwerk en met open asbalansen. Dit betreft de nummers 520901, 520903 en 520904.

Voor de NBDS uitvoering kan gedacht worden aan de Fleischman uitvoering met open asbalansen.
Voor de NCS uitvoering met of zonder rem kan van Roco gebruik worden gemaakt met gesloten asbalansen. Eventueel bij de remloze uitvoering het spanwerk verwijderen.
Voor de Staatspoor uitvoering uit 1913/1922 kom je bij de Roco bakken ongeveer 5 mm te kort.
En voor de lange wagens uit 1926 en 1938-1948 zijn helemaal geen modellen verkrijgbaar.

De Fleischmann rongenwagen met open asbalansen, gespoten en omgenummerd tot voormalig NBDS wagen. Hier de wagen met nummer NS 87005, uitvoering begin jaren '30. Ook de rongen dragen aan weerszijden het wagennummer.

De Roco onberemde rongenwagen als oud-NCS wagen met NS nummering LW 87402.

Nog meer Roco wagens. Hier als beremde exemplaren van de serie NS 87426 - 87435.

Drie oud NCS-wagens wachten op hun volgende inzet.

Foto's Grootbedrijf

Rongenwagen in Staatsspoor uitvoering, LW 5755 bij oplevering door Werkspoor in 1922.

Platte wagen van de Staatsspoorwegen HL 6513, opgenomen omstreeks 1911.

De beremde NCS rongenwagen 70702 op het terrein van Heemaf	mijnstadmijndorp.nl	foto Heemaf Hengelo, omstreeks 1919

De omgebouwde HSM rongenwagen op het terrein van Heemaf Hengelo.	mijnstadmijndorp.nl	Heemaf Hengelo, beginjaren twintig

Alle rongen zijn voorzien van een wagennummer. Ook het kopschop voert dit wagennummer. Geen remsysteem, alleen een luchtleiding, bouwjaar 1938.

NS LWRK 87693, gebouwd in 1938 en voorzien van een Kunze-Knorr goederentreinrem.	Maarn, 16 juli 1951

NS LWRW 84068, de na-oorlogse versie uit 1949.	Amersfoort 10 aug. 1956

Het beladen met kabelrollen bij de Nederlandse Kabelfabriek. De voorste wagen heeft veel weg van een oud-NCS onberemde rongenwagen, maar zou ook van Duitse origine kunnen zijn, de middelste met 9 rongen is een Duitse wagen type R20 en achteraan staan nog twee Duitse rongenwagens met remhuis, type R10.	Delft, 10 sep.1952