Stalen bagagewagens DIV en DV   in MODEL

Last edited Februar, 2012 door Gerard van de Weerd

Een bagagewagen is een rijtuig voor het vervoer van bagage. Omdat een bagagewagen normaal niet voor personenvervoer gebruikt wordt, luidt de benaming dan ook bagagewagen en niet bagagerijtuig.
Bagagewagens zijn voorzien van grote laaddeuren (bijvoorbeeld schuifdeuren of rolluiken) en kunnen een of meerdere bagageruimten hebben. Ook is er een aparte ruimte voor de conducteur voor het afhandelen van de administratie. Soms zijn de bagagewagens voorzien van een zijdelingse loopgang, zodat de reizigers binnenin door kunnen lopen als de wagen ergens halverwege de trein is geplaatst.

Bagagewagens werden voornamelijk gebruikt in passagierstreinen. Tot het midden van de twintigste eeuw werden bagagewagens voor de veiligheid meestal direct achter de locomotief geplaatst. Dit was bedoeld om bij een eventueel ongeval de passagiers in de houten rijtuigen iets beter te beschermen. De stalen personenrijtuigen vanaf de dertiger jaren zijn bij ongelukken zo stijf dat bagagewagens niet meer achter de locomotief, maar overal in de trein geplaatst mogen zijn. De stalen D's waren de eerste stalen gelaste vierassige bagagewagens die bij de spoorwegen in dienst gesteld waren.


Vierdeurs bagagewagens DIV

Vanaf 1932 werden bij de NS de verouderde houten bagagewagens vervangen door gelaste stalen exemplaren. Er werden twee typen ontworpen, namelijk de kleine vierdeurs stalen bagagewagen die bedoeld was voor de binnenlandse dienst en een grote zesdeurs stalen bagagewagen voor de internationale dienst. Omdat bagagewagens het kenmerk D droegen, is er sprake van een kleine stalen D (vierdeurs) en een grote stalen D (zesdeurs).
Kenmerkend voor deze stalen bagagewagens was de kleine uitbouw in de beide zijwanden. Via raampjes in deze uitbouw kon de meerijdende hoofdconducteur langs de trein kijken. Wat opviel aan de nieuwe stalen bagagewagens was het ontbreken van de tot nu toe gebruikelijke dakkoepel.
De veertig vierdeurs bagagewagens waren vooral bedoeld voor de binnenlandse dienst en voor het grenslandverkeer naar Duitsland en België.


De eerste serie is als volgt in dienst gesteld:
6061 - 6070 1932 Allan
6071 - 6080 1932 Beijnes
De tweede serie is:
6081 - 6090 1933 Allan
6091 - 6100 1933 Werkspoor
Beide deelseries waren identiek.
kleine stalen bagagewagen DIV NS D6061-6100
Gewicht: 36 ton Draagvermogen: 10 ton


Rijtuigindeling

Aan een van de uiteinden was een balkon aangebracht, gevolgd door de conducteursafdeling. Deze afdeling was voorzien van een middendoorloop met aan beide zijden een tweepersoonsbank met omklapbare rugleuning. Op deze bank kon de conducteur door een klein raam in de rijrichting langs de trein kijken. Onder de ene zitbank bevindt zich een kist voor kostbare artikelen en onder de andere een kast voor de inventaris. Ook is hier een kleine elektrische kookplaat voor het verwarmen van meegebracht eten aanwezig. De kookplaat werkte alleen als de trein reed en de dynamo aan het draaistel voldoende energie hiervoor kon leveren.
Achter de conducteursafdeling was rechts de wc aangebracht. De rest van de wagen was ingericht voor bagagevervoer. De grote ruimte werd door een schot in twee delen verdeeld. De beide bagageafdelingen hadden aan beide zijden dubbele schuifdeuren die met elkaar waren gekoppeld. Tegen de wanden waren schappen aangebracht voor het plaatsen van kleine bagagestukken. Ook een loden bak was aanwezig voor het vervoeren van manden met vis.


Techniek

Het stalen frame en de bekleding waren elektrisch gelast. Over de gehele lengte was het onderstel voorzien van een gegolfde stalen vloer om het rijtuig voldoende stijfheid te geven. De bovenbouw vormde een geheel met het onderstel zodat een zelfdragende constructie verkregen was. De grote bagageruimte is door een schot in tweeën verdeeld. Aan een zijde van het balkon is ook de schroefrem met handwiel aangebracht. Zij hadden elektrische verlichting met 24 V gloeilampen, aangesloten op de accu.
Omdat de vierdeurs bagagewagens niet bedoeld waren voor internationaal verkeer voerden zij geen RIC-teken. De zijwanden lopen aan de bovenzijde iets naar binnen, zodat vanuit de uitbouw de conducteur vanuit zijn ruimte toch een goed uitzicht op de baan en seinen had. De wagens waren voorzien van een lagedruk stoomverwarming.

Tijdens de bouw werden er gelaste zwanehalsdraaistellen gemaakt van hetzelfde type welke ook onder de ovaalramers zaten. Echter, deze draaistellen werden toen niet geplaatst onder de bagagewagens, maar kwamen onder de houten sneltreinrijtuigen serie AB 7501. De bagagewagens kregen de oude Pruissische draaistellen van deze houten personenrijtuigen, welke gebouwd waren tussen 1908 en 1920!



Verbouwingen.


De rijtuigen met de hoogste zes nummers (D6095- 6100) zijn in 1937 verbouwd ten behoeve van de internationale dienst naar Zwitserland. Ze zijn daarbij vernummerd in D 7601 - D 7606. Zij kregen aan elke kant kopdeuren, vaste overgangshekjes, overloopplaten, vouwbalgen model 1931 met ophanging aan de binnenzijde van de balgen, meerdere soorten sluitseinijzers om de in het buitenland geldende seinbeelden te kunnen voeren, aangepaste stoomverwarmings-koppelingen en elektrische verwarming, welke geschikt was voor meerdere spanningen, te weten 1500V / 3000 V gelijkspanning en 1000V/ 1500 wisselspanning.
Ook verscheen het RIC-raster op deze wagens.

In mei 1940 sneuvelde D 6071 bij het bombardement op Rotterdam.
Na de oorlog werden zeven D's vermist en drie anderen waren zo beschadigd dat ze tussen 1947 en 1949 werden gesloopt. De vermiste wagens zijn in 1951 officieel uit het materieelpark afgevoerd.
In 1949 kregen kregen de D's 7602-7604 twee gelijke en gehele afsluitbare ruimtes voor de verzending onder douane-versluiting.
In hetzelfde jaar werden D 6073, 6075, 6076, 6077 voorzien van visbakken en D 6084, 6085, 6087, 6088, 6089, 6090 en 6091 van aangepaste lantaarnijzers en van veerogen op de stelbalken om de bagagewagens te kunnen vastzetten op de veerboten over de Oostzee en de Sont om naar Denemarken en Zweden te kunnen rijden. Vanwege de stugge draaistellen kregen zij geen RIC teken voor Denemarken, en elke keer diende de NS apart toestemming te vragen voor vervoer door Denemarken.
In 1952 werden de overige stalen D's vernummerd om tot een aaneengesloten nummerserie te komen. In hetzelfde jaar werd de gehele serie ondergebracht in een andere nummerreeks, te weten D 6701 - 6723, waarbij de wagens met veerogen en de wagens met visbakken qua nummering bij elkaar bleven.
Vanwege de komst van de Plan E rijtuigen in 1954 volgde er weer een nummeraanpassing, nu werden zij D 6301-6323.
In 1958 kregen de D 7601 - 7605 nieuwe draaistellen met rollagerpotten. Ook was inmiddels hun verwarmingsinstallatie geschikt gemaakt voor meerdere Europese systemen.
Tenslotte kregen alle bagagewagens in 1969 nog een UIC code. Ook kwamen de opschriften die eerst op de stelbalk waren aangebracht aan de onderzijde in het midden van de wagenbak.
Enkele bagagewagens zijn in 1981 nog voorzien geweest van doorgaande luchtleidingen op het dak om mee te kunnen rijden in de treinen van Den Haag naar Keulen in combinatie met de toen gloednieuwe ICR rijtuigen.
Maar op 27 september 1981 gingen de laatste stalen D's buiten dienst, er waren toen voldoende ICR-BKD's ingestroomd voor het bagagevervoer.


Uitbreiding internationaal verkeer

In 1956 werd de serie D7601 - 7605 aangepast. De visbakken werden verwijderd en ook zij kregen veerogen op de stelbalken voor het vastzetten op de veerboten in Denemarken. Tevens werd de sluitseinverlichting elektrisch uitgevoerd.

Nadat in 1937 al zes stalen D's waren verbouwd voor het verkeer naar Zwitserland werden in 1957 en 1958 nog eens zeven wagens aangepast voor het grensoverschrijdende verkeer.
De D 6317 - 6323 werden daartoe vernummerd tot D 7611-7617, dus juist die wagens die al veerogen hadden.

In 1957 werden de D's van de serie 7601 - 7605 aan elkaar gelijk gemaakt, dus allemaal voorzien van een doorgaande zijgang en afsluitbare douaneruimtes. De twee bagageafdelingen werden door deuren van de doorgaande gang gescheiden. Nu konden zij op elke plaats in de trein worden opgenomen zonder de passagiersloop te hinderen en mochten dus ook midden in een trein geplaatst worden. Met deze verbouwing kregen de wagens een uitgebreider RIC-teken, nieuwe draaistellen systeem O (als van plan E) en elektrische sluitseinen. De 7611- 7617 kregen de nieuwe vouwbalgophanging model 1954, hetzelfde type dat ook bij de plan E rijtuigen was toegepast. (De 7601 - 7605 behielden hun oude vouwbalgophanging). De wagens werden nu Berlijns blauw met zandgele biezen.
In 1959-1960 werden nog eens drie stalen D's verbouwd en vernummerd tot 7618-7620 en kregen dezelfde inrichting als de D 7611.


Kuikenwagens

Voor het kuikenvervoer in de D108, Holland- Italië Expres werden in het voorjaar van 1958 de 6310 en 6311 verbouwd en genummerd in 7631 en 7632.
In de wagens waren speciale schappen aan gebracht om ongeveer 2600 dozen met eendagskuikens te kunnen plaatsen. Per rijtuig werden op die manier ongeveer 130.000 kuikens vervoerd. De beide stalen D's waren te herkennen aan hun luchtroosters aan de onderkant van de deuren en extra ventilatoren op het dak.
Na twee jaar nog rondgereden te hebben op de oude Pruissiche draaistellen kregen zij in 1960 ook de nieuwe draaistellen à la plan E. Ook deze wagens waren ondertussen Berlijnsblauw geworden met gele biezen en een RIC aanduiding. Als bijzonderhied droegen zij ook speciale koersborden, iets wat niet gebruikelijk was bij bagagewagens.
Na een paar jaar werd het kuikenvervoer wat minder en vanaf 1961 werd de D 7632 af en toe gebruikt om scooters en brommers naar Duitsland te vervoeren. In 1966 ging de D 7631 buiten dienst, gevolgd door de D 7632 in 1969.


D als hersporingswagen.

De overgebleven elf bagagewagens werden in de periode 1960- 1962 bij de firma Janssen verbouwd tot hersporingswagens en vielen daarbij in de nummerreeks 157 101 tot en met 157 110.
De vouwbalgen werden verwijderd, het balkon bleef ongewijzigd, alleen de klapdeur naar de conducteursruimte werd als schuifdeur uitgevoerd. Om meer verblijfsruimte te krijgen werd de omklapbare bank vervangen door een tafel en op de plaats waar eerst de tafels stonden kwamen vaste banken. Onder deze banken kwamen zware accu's, welke via de depotvoeding opgeladen konden worden. Op de vroegere plaats van de wc kwam nu een aanrecht met dubbele wasbak. Aan de andere kant werd een kooktoestel en een koelkast geplaatst. De tussenwand tussen keuken en verblijfsafdeling werd verlaagd, zodat een soort open ruimte ontstond. Na de keuken volgde een smal gangpad met aan de ene kant de wc en aan de andere een kast voor de werkkleding. De rest bestond uit de grote afdeling met diverse stellingen voor alle hulponderdelen. Bij de achterste schuifdeuren was een geleiderails op hoofdhoogte aangebracht voor de takelinstallatie, waarmee zware onderdelen makkelijk verplaatst konden worden. Helemaal achterin het rijtuig stond het andere gereedschap en tegen de wand was een elektrische schakelkast voor de binnen- en buitenverlichting.

Aan de buitenzijde waren ook aanpassingen gedaan. Elke schuifdeur had een raam gekregen. Tussen de draaistellen onder de vloer was een grote opbergruimte aangebracht voor kleine lorries, stophout, vijzels en dergelijke. Het remwerk en de dynamo moesten daardoor opschuiven.
De D's kregen daartoe andere draaistellen met geïntegreerd remwerk, afkomstig van mat '36. Hiervoor werden zowel motorloze motordraaistellen als loopdraaistellen gebruikt. Boven de draaistellen hingen geel geschilderde spoorstaven voor de lorries, maar door hun grote gewicht werden deze staven sporadisch gebruikt. Aan de buitenzijde van het balkon kwam een stangconstructie die, in uitgeklapte toestand en voorzien van een takel als hijsinstallatie gebruikt kon worden.

Bij de 157 106 werd op dak een bordesje aangebracht om gemakkelijk de schuitjes van stroomafnemers van locs en treinstellen te verwisselen. Dit bordes was van binnenuit via een luik in het dak te bereiken.
Twee hersporingswagens begeleidden de ongevallenkraan van Utrecht (D 157100, UIC-nummer 975 1 500) en van Eindhoven (157 105, UIC 975 1 505). Zij deden dit samen met twee blokkendoosrijtuigen zodat elke ongevallenkraan twee begeleidingswagens had.

De 95-40 003 werd in 1981 na zijn buitendienststelling ingericht als ATB magazijn, maar werd later gebruikt als hersporingswagen. De hersporingswagens werden alleen ingezet bij onregelmatigheden zoals ontsporingen. De ongevallenkraan was bedoeld voor het grotere werk en kwam alleen in beeld bij grote ongelukken, maar ook wel bij het verwisselen van een defect draaistel van een loc of treinstel.
In de hoofdwerkplaats Amersfoort werd in 1990 begonnen met het reviseren van de hersporings-D's. De NS onderzocht tevens of hersporingswagens konden worden vervangen door mobiele wagens. Dit had tot gevolg dat drie D's werden afgevoerd. Deze D's konden meteen onderdelen afstaan voor de te reviseren andere stalen D's.
Eind 1991 werd in Zwolle D 975 1 511 in nieuwe kleuren (geel, blauw , grijs) afgeleverd.



Nummering vierdeurs stalen D

nummer bouwjaar 1937 1952 1954 1957-1960 1960-1962 UIC nummer 1969 afvoer opmerkingen
D6061 1932   D6703 D6303   157 101 30 84 975 1 501-2 2000 In 2001 verkocht aan de SGB
D6062 1932              1951 Vermist na WO II , in 1951 afgevoerd
D6063 1932   D6704 D6304 D7618    51 84 95-40 015-3 1977 In 1977 verkocht aan SSN, in 1997 verkocht aan VSM
D6064 1932   D6705 D6305 D7619    51 84 95-40 016-1 1977 In 1980 gesloopt
D6065 1932   D6706 D6306   157 110 30 84 975 1 511-1 1998 In 1999 verkocht aan de STAR
D6066 1932   D6707 D6307   157 103 30 84 975 1 503-8 2000? In 2001 verkocht aan een particulier
D6067 1932              1945 Oorlogsschade, gesloopt
D6068 1932             1945 Oorlogsschade, gesloopt
D6069 1932   D6708 D6308 D7620    51 84 95-40 017-9 1980 Gesloopt
D6070 1932             1951 Vermist na WO II , in 1951 afgevoerd
D6071 1932             1940 Oorlogsschade, vernield in Rotterdam Maas, gesloopt
D6072 1932   D6713 D6313   157 108 30 84 975 1 508-7 1999 In 1999 verkocht aan Stibans, in 2009 naar HIJSM, in 2010 naar Stichting WIJS
D6073 1932   D6709 D6309   157 100 30 84 975 1 500-4 1991 Gesloopt
D6074 1932   D6714 D6314   157 102 30 84 975 1 502-0 1998 In 2001 verkocht aan de SGB
D6075 1932   D6710 D6310 D7631     1966 Gesloopt
D6076 1932   D6711 D6311 D7632   51 84 92-40 032-1 1969 Gesloopt
D6077 1932   D6712 D6312   157 104 30 84 975 1 504-6 1991 Gesloopt
D6078 1932   D6715 D6315   157 106 30 84 975 1 506-1 1991 Gesloopt
D6079 1932             1945 Oorlogsschade, gesloopt
D6080 1932   D6716 D6316   157 107 30 84 975 1 507-9 1998 In 1998 verkocht aan KLOK, in 2003 naar de Stibans, in 2009 naar Stichting TEE Nederland
D6081 1933   D6701 D6301   157 105 30 84 975 1 505-3 1991 Gesloopt
D6082 1933   D6702 D6302   157 109 30 84 975 1 510-3 1993 In 1996 verkocht aan Stibans
D6083 1933             1951 Vermist na WO II, in 1951 afgevoerd
D6084 1933   D6718 D6318 D7612   51 84 95-40 007-0 1981 In 1981 verkocht aan de SGB, in 2000 gesloopt
D6085 1933   D6719 D6319 D7613 51 84 95-40 008-8 1981 Tot 1985 gebruikt als remwagen in sloopconvooien, gesloopt
D6086 1933           1951 Vermist na WO II , in 1951 afgevoerd
D6087 1933   D6720 D6320 D7614   51 84 95-40 011-2 1979 In 1982 verkocht aan de VSM
D6088 1933   D6721 D6321 D7615 51 84 95-40 012-0 1977 Gesloopt
D6089 1933   D6722 D6322 D7616 51 84 95-40 013-8 1977 Gesloopt
D6090 1933   D6723 D6323 D7617 51 84 95-40 014-6 1977 In 1977 verkocht aan de NBDSM, in 1993 gesloopt
D6091 1933   D6717 D6317 D7611   51 84 95-40 006-2 1981 Gesloopt
D6092 1933             1951 Vermist na WO II, in 1951 afgevoerd
D6093 1933           1951 Vermist na WO II, in 1951 afgevoerd, staat in Hoyerswerda, Duitsland
D6094 1933             1951 Vermist na WO II, in 1951 afgevoerd
D6095 1933 D7601         1951 Vermist na WO II, in 1951 afgevoerd
D6096 1933 D7602           1968 Gesloopt
D6097 1933 D7603         51 84 95-40 003-9 1981 In 1988 verkocht aan de Stibans, in 2000 geruild met SGB.
D6098 1933 D7604 D6701II       51 84 95-40 001-3 1981 Tot 1985 gebruikt als remwagen in sloopconvooien, gesloopt
D6099 1933 D7605         51 84 95-40 005-4 1975 Gesloopt
D6100 1933 D7606 D6704II     51 84 95-40 004-7 1979 Gesloopt


Draaistelverwisselingen, uitvoering jaren '60

oud nummer 1957-1960 type draaistel in vouwbalg 1960-1962 1968
D6061 D6303 mat'34-1960 157 101 30 84 975 1 501-2
D6062 vermist, afgevoerd in 1951    
D6063 D7618 type O 1960 3 punts ophanging - 51 84 95-40 015-3
D6064 D7619 type O 1960 3 punts ophanging - 51 84 95-40 016-1
D6065 D6306 mat'34-1960 157 110 30 84 975 1 511-1
D6066 D6307 mat'34-1960 157 103 30 84 975 1 503-8
D6067 oorlogsschade, afgevoerd in 1945
D6068 oorlogsschade, afgevoerd in 1945
D6069 D7620 type O 1960 3 punts ophanging - 51 84 95-40 017-9
D6070 vermist, afgevoerd in 1951   
D6071 oorlogsschade, afgevoerd in 1940
D6072 D6313 mat'34-1960 157 108 30 84 975 1 508-7
D6073 D6309 mat'34-1960 157 100 30 84 975 1 500-4
D6074 D6314 mat'34-1960 157 102 30 84 975 1 502-0
D6075 D7631 type O 1958 - -
D6076 D7632 type O 1958 - 51 84 92-40 032-1
D6077 D6312 mat'34-1960 157 104 30 84 975 1 504-6
D6078 D6315 mat'34-1960 157 106 30 84 975 1 506-1
D6079 oorlogsschade, afgevoerd in 1945
D6080 D6316 mat'34-1960 157 107 30 84 975 1 507-9
 
oud nummer 1957-1960 type draaistel in vouwbalg 1960-1962 1968
D6081 D6301 mat'34-1960 157 105 30 84 975 1 505-3
D6082 D6302 mat'34-1960 157 109 30 84 975 1 510-3
D6083 vermist, afgevoerd in 1951
D6084 D7612 type O 1957 3 punts ophanging - 51 84 95-40 007-0
D6085 D7613 type O 1957 3 punts ophanging - 51 84 95-40 008-8
D6086 vermist, afgevoerd in 1951    
D6087 D7614 type O 1957 3 punts ophanging - 51 84 95-40 011-2
D6088 D7615 type O 1957 3 punts ophanging - 51 84 95-40 012-0
D6089 D7616 type O 1957 3 punts ophanging - 51 84 95-40 013-8
D6090 D7617 type O 1957 3 punts ophanging - 51 84 95-40 014-6
D6091 D7611 type O 1957 3 punts ophanging - 51 84 95-40 006-2
D6092 vermist, afgevoerd in 1951    
D6093 vermist, afgevoerd in 1951    
D6094 vermist, afgevoerd in 1951    
D6095 vermist, afgevoerd in 1951    
D6096 7602 type O 1957 hongaars -
D6097 7603 type O 1957 hongaars - 51 84 95-40 003-9
D6098 7601 type O 1957 hongaars - 51 84 95-40 001-3
D6099 7605 type O 1957 hongaars - 51 84 95-40 005-4
D6100 7604 type O 1957 hongaars - 51 84 95-40 004-7



Buitendienst en verkoop.

Sommige rijtuigen kwamen door oorlogshandelingen zelfs uiteindelijk in de voormalige DDR en in Polen terecht. Een paar jaar geleden is er nog een Stalen D in Polen gesloopt.

Voor brandweeroefeningen van de BZB werd de 95-016 terreinwagen en kreeg als nummer 30 84 984 0 812.

De 95-003 kwam in Amersfoort als ATB magazijnwagen en kreeg nummer 80 84 984 0 504. De vouwbalgen werden daarbij weggehaald. Daarna kwam deze wagen in de Watergraafsmeer terecht als opslag en voerde daarbij twee nummers, namelijk D 6097 en 80 84 984 0 504.

Diverse D's werden verkocht, de 95-007 ging naar de SGB in Goes, de 95-011 naar de VSM in Lieren, de 95-014 naar de NBDSM in Uden (Veghel) en de 95-015 naar de SSN in Rotterdam.

Nog twee D's bleven rijden als remwagen voor sloopkonvooien met Roosendaal als depot. Dit waren de 95-001 en de 95-008. Remwagens zijn nodig om te slopen materieel met 60 km/h te kunnen vervoeren in plaats van de toegestane 30 km/h. Na dit werk vier jaar te hebben gedaan brachten ze voor een defensie-oefening een mat '46 treinstel naar Harderwijk. Gedurende deze oefening kregen de beide D's ook wat narigheid mee. Na afloop ging het konvooi zwaar gehavend en nu beremd door twee plan N rijtuigen snel door naar Mijdrecht.
Na het afvoeren van de beide ongevallenkranen werden ook de bijbehorende D's afgevoerd, samen met nog een D. In Amersfoort werden van deze drie D's nog goede onderdelen afgehaald voor de door Stibans op te knappen zesdeurs stalen D 7521.
De D 6097 heeft zelfs nog op de nominatie gestaan voor opname in de museumcollectie van het Nederlands Spoorwegmuseum, maar nadat de "grote" stalen D 7521 in januari 1996 naar het museum kwam, verviel dit plan en bleef deze wagen bij de STIBANS. Later is de 6097 bij de SGB gekomen en zij hebben van deze bagagewagen weer wat moois gemaakt!

Nadat in 1977 twee grote D's waren afgevoerd waren er nog in totaal tien bagagewagens in omloop, namelijk zeven kleine en drie grote.
De kleine D's stonden genoteerd voor de Keulse diensten in de treinen 1152, 2503/4/8/13/18/21/23/25.
De rijtuignummers van deze bagagewagens waren:  51 84 95-40 001, 003, 006, 007, 008, 011 en 017
De grote D's waren bestemd voor de treinen D230/231. Hiervan waren de rijtuignummers:   51 84 95-40 021, 023 en 025. Een jaar later werden ook de overblijvende drie uit de dienst gehaald.
In 1980 verdween kleine D 51 84 95-40 017.
1981 ging in met de allerlaatste inzet van slechts zes bagagewagens, namelijk 51 84 95-40 001, 003, 006, 007, 008 en 011.





grote stalen bagagewagen DV NS D7601-7606
Gewicht: 43 ton Draagvermogen: 15 ton
nummers bouwjaar fabrikant
7521 - 7525 1932 Beijnes

Zesdeurs  bagagewagens  DV


De firma Beijnes uit Beverwijk kreeg in 1932 de opdracht voor het bouwen van zes bagagewagens voor de internationale dienst. Deze bagagewagens werden genummerd D 7521-7525. Deze grote uitvoering met zes schuifdeuren is te beschouwen als een verlengde variant van bovengenoemd type. Hij is niet alleen langer, maar het dak is ook hoger dan de vierdeurs stalen D.





Rijtuigindeling

Aan een van de uiteinden was een balkon aangebracht, gevolgd door de conducteursafdeling. Achter de conducteursafdeling was rechts de wc aangebracht.

De rest van de wagen was ingericht voor het bagagevervoer onder douaneversluiting. Er waren drie afzonderlijke bagageafdelingen, gescheiden door schotten. Aan het andere uiteinde was ook een instapbalkon.
Langs de bagageafdelingen tussen de conducteursafdeling en het eindbalkon is een zijgang met afsluitbare schuifdeuren naar de bagageafdelingen. De conducteursafdeling heeft twee banken met omklapbare rugleuning zodat de conducteur altijd langs de trein kan kijken. Verder zijn een viertal postvakken en een seinmiddelenkast aanwezig. De verlichting was uitgevoerd met gloeilampen 24 Volt. Voor de verwarming heeft men keuze uit elektrische en stoom verwarming.
Het rijtuig bezat twee zwanehalsdraaistellen type Z. Het draaistel onder de conducteursafdeling bezit een dynamo die door een riem wordt aangedreven via een as van het draaistel. Onder het rijtuig hangt een schakelkast en een accukast. Het remwerk is van het fabrikaat Knorr.
Aan de kopeinden zijn vouwbalgen aangebracht van het Hongaarse type uit 1928.



Kleuruitvoering DV

De rijtuigen werden in dienst gesteld in de olijfgroene rijtuigkleur waarbij de randen en hoeken met zwarte biezen waren afgezet.
In de jaren vijftig, toen de nieuwe turkooizen elocs in dienst kwamen werden bij ook deze rijtuigen met ingang van de zomerdienst van 1951 in het turkoois geschilderd en voorzien met een bies over de gehele lengte.
Toen het Berlijnsblauw de standaardkleur van de getrokken rijtuigen werd, werden aan het eind van de jaren vijftig ook deze rijtuigen Berlijnsblauw met gele biezen. En tot aan de buitendieststelling hebben ze in deze kleur rondgereden.



Weergave
periode

II b

1933 - 1939

 
internationale dienst

D 7521 - 7525

       
De uitvoering van de stalen DV bagagewagens ten tijde van aflevering in 1932.
Klik op een van de pijltjesknoppen voor de rijtuigveranderingen.


Er zijn in de loop der tijden maar kleine wijziging aangebracht.
In 1947 kregen ook de DVen aan iedere zijde vier aangelaste ogen met vijzelplaten op de stelbalken voor de veerponten om gebruik in de Scandinavië-express.
In 1957 werden bij revisies de hooggeplaatste sluitseinijzers verwijderd, elektrische sluitseinverlichting werd ingebouwd en de elektrische verwarming aangepast.
En in 1959 werd een verbetering uitgevoerd door de glijlagers in de draaistellen te vervangen door rollagers.
Zonder ingrijpende aanpassingen werden de grote stalen D's eind jaren zeventig aan de kant gezet en na enige tijd gesloopt.



Nummering zesdeurs stalen D

nummer bouwjaar 1952 1966 afvoer opmerkingen
 
D7521 1931 D7621 51 84 95-40 021-1 1978 In 1978 vernummerd in 30 84 984 1 971-9, in 1985 vernummerd in 80 84 984 1 971-8, in 1995 gerestaureerd en vernummerd in D7521
 
D7522 1931 D7622 51 84 95-40 022-9 1976 Gesloopt.
 
D7523 1931 D7623 51 84 95-40 023-7 1978 In 1978 verkocht aan de SGB en vernummerd in D135, in 1985 afgevoerd en gesloopt.
 
D7524 1931 D7624 51 84 95-40 024-5 1977 Gesloopt.
 
D7525 1931 D7625 51 84 95-40 025-2 1978 In 1980 vernummerd in 30 84 984 0 813-4, in 1985 afgevoerd en gesloopt.
 


Museum DV

De voormalige D 7521 ging naar de lijnwerkplaats Leidschendam om daar als magazijnwagen dienst te gaan doen en zou in 1985 zou naar de sloop gaan.
STIBANS was destijds in Roosendaal druk in de weer met het opknappen van een "Blauwe Engel" en een mat '46 treinstel en men zocht naar extra opslagruimte. Zodoende kwam de 7521 in Roosendaal terecht. Samen met een andere DIV deden zij dienst als opslag/materieelwagen en werden vernummerd als terreinwagen. In eerste instantie zocht het Spoorwegmuseum naar een kleinere bagagewagen, maar STIBANS wist de directie te overtuigen dat de DV nog erg origineel was en dat daardoor minder werk nodig was om dit rijtuig te restaureren. De DIV'en waren in de loop der tijd herhaaldelijk verbouwd en meerdere keren andere draaistellen gekregen. Toen het niet meer in Roosendaal kon verhuiste STIBANS naar de Amsterdamse Watergraafsmeer, samen met de DV.
In mei 1993 ging het rijtuig naar Amersfoort. Na opknappen is het rijtuig in groene kleur met zwarte biezen in het Spoorwegmuseum afgeleverd. Ook de draaistellen en de onderkant is weer zwart, het dak heeft weer een zilvergrijze kleur.






Inzetbaarheid stalen bagagewagens

De kleine stalen D's werden in dienst gesteld tussen 23 maart en 28 mei 1932. Hun inzet was bedoeld voor de hoogwaardige binnenlandse sneltreinen tussen Amsterdam en Groningen / Enschede / Maastricht. Op alle andere lijnen bleef men de houten bagagewagens gebruiken. Maar langzamerhand hebben de stalen D's alle stations in Nederland aangedaan.

De grote D's waren bedoeld voor het internationale vervoer naar Parijs en de Scandinavische landen (Kopenhagen, Stockholm). Maar ook in de diensten naar Maastricht/Luik waren ze soms te zien.
Vanwege een tekort aan internationale bagagewagens zijn er steeds meer kleine stalen D's aangepast voor internationaal gebruik. Voor vele Europese landen werden ze gebruikt in treinen naar: België, Frankrijk, Duitsland, Zwitserland, Oostenrijk, Hongarije, Tsjecho-Slowakije, Joegoslavië, Polen, Italië, Luxemburg, Denemarken, Zweden, Bulgarijë, Griekenland en Roemenië.

In 1949 werd bij de D7602, 03, 04 de bagageruimte gewijzigd tot twee even grote geheel af te sluiten ruimtes voor douane onderzoek. Deze drie kleine D's werden met ingang van de winterdienst 1949 voornamelijk ingezet tussen Amsterdam en Parijs.



Treinsamenstellingen stalen bagagewagens

De stalen D's waren bedoeld voor binnenlands- en grensverkeer. Pas later was er behoefte aan internationale wagens, speciaal voor het verkeer naar en van Italië.

Diverse treinsamenstellingen met de stalen bagagewagens vindt u hier.




Modeluitvoering:

Philotrain kwam in 1984 uit met de DIV, catalogusnummer 18 voor een prijs van ƒ 430,00. Een messing bouwpakket kostte destijds ƒ 195,00. Van de stalen D werden diverse uitvoeringen geproduceerd, zoals groen met Pruissische draaistellen, blauw (met Pruissische en met O-draaistellen), met en zonder vouwblag, maar ook leverbaar als ongevallenwagen.
De stalen zesdeurs bagagewagen DV, catalogusnummer 39 werd in 1993 geproduceerd voor een prijs van ƒ 695,00. Dit rijtuig was leverbaar in het groen, in het turkoois en in het blauw.

Kleinspoor levert al een aantal jaren bouwpakketten van de vierdeurs stalen D.
Ook een bouwpakket voor een hersporingswagen zit in hun collectie.

LS Models kondigt modellen aan van de vierdeurs stalen D.

Artitec heeft in december 2011 meerdere varianten van de vierdeurs stalen D geleverd, namelijk in het olijfgroen, normaalgroen en in het blauw, zowel met Pruissische draaistellen als met O-draaistellen. Hierdoor zijn de rijtuigen inzetbaar in periode 2, 3 en 4.
Door de vele los aangezette onderdelen zijn de modellen wel fragiel, maar bijzonder mooi om te zien. De prijzen in 2011 bedragen € 58,80 per rijtuig.



Foto's

De voorganger van de stalen bagagewagens. Hier de crêmegeel geschilderde voormalig genummerde HIJSM D 1920, NS nummer D 6019 en tot dienstwagen gedegradeerde 3084 971 1-504.
Deze wagen is door STIBANS in 1982 van de sloop gered en nu opgenomen in de collectie van het Nederlands Spoorweg Museum.
Amsterdam Watergraafsmeer, 12 april 1979 foto Gerard van de Weerd



Fabrieksfoto van de nieuwe NS D 6065 op het terrein van Allan. Wat opvalt is het wit/zilverkleurige dak.
Rotterdam, april 1932 foto Werkspoor



Het nieuwe bagagerijtuig D 6094 bij Werkspoor te Zuilen.
Zuilen, april 1933 foto Werkspoor



Fabrieksfoto van het bagagerijtuig D 6094 van Werkspoor.
Het lijkt wel of er een zwarte bies loopt bij de schuine knik en ook bij de hoeken van de conducteursuitbouw.
Zuilen, april 1933 foto Werkspoor



Gezicht op het emplacement aan de zuidzijde van het N.S.-station Utrecht. We zien hier onder andere een bagagewagen DIV (serie 6061) en een houten bagagewagen DIII (serie 4011)
Utrecht, 30 juni 1951



Een van de zeven voor de spoorwegpont naar Denemarken aangepaste stalen DIV'en in vol bedrijf op het station van Hamburg.
De bagagewagen maakt onderdeel uit van de Holland Skandinavië Express F191/192, welke jarenlang reed tussen Hoek van Holland en Kopenhagen.
Hamburg Hauptbahnhof, 10 mei 1976 foto Steen Ravnsb?k



De vroegere D 6085, hier getooid met nummer 51 84 95-40 008-8 is tot 1985 gebruikt als remwagen in sloopconvooien.
Haarlem foto Gerard van de Weerd



D voormalige D6072, genummerd 30 84 975 1 588-7 staat als ongevallenwagen gereed om uit te rukken voor een volgende klus.
Deze voormalige bagagewagen bestaat nog steeds en maakt nu onderdeel uit van de collectie bij Stichting WIJS.
Een ander fraai attribuut is de rangeerstoplantaren als glas-in-lood creatie met twee zwarte pijlen. Niet verder rangeren dus!
Zwolle foto Gerard van de Weerd



De ongevallenwagen in actie bij het wegvoeren van een gestrande plan U driewagendieseltreinstel.
foto Gerard van de Weerd



Ooit begonnen als houten personenrijtuig ABdb7 SS 112, NS ABdb 7512, toen gedegradeerd tot Cd7 en nog jarenlang ingezet bij internationale treinen naar Duitsland.
En tenslotte nog een eervolle inzet als instructierijtuig 30 84 974 1 933 0.
Tilburg,



Nijmegen, 5 november 1977 foto Gerard van de Weerd



Groningen, 8 augustus 1981 foto Gerard van de Weerd



Fabrieksfoto van Beijnes van de zesdeurs bagagewagen serie D 7521. Getuige het RIC-raster is het welkom in vele Europese landen.
Beverwijk, juni 1932
foto Beijnes



De pas geschilderde D 7521. De witte belettering dient nog aangebracht te worden.
Utrecht Maliebaan, 5 juni 2005 foto Gerard van de Weerd
Ovale venster rijtuigen  <->  Coupe rijtuigen  <->  D-trein rijtuigen  <->  Bolkoprijtuigen  <->  Plan D  <->  Plan E  <->  Plan K  <->  Plan N  <->  Plan W  <->  Stalen D bagagewagens  <->  aanduidingen
Copyright 2024 door Gerard van de Weerd